Een keur aan keurmerken

Door: Remke Nehrstede

Keurmerken zijn hip. Als een product een keurmerk heeft, kun je dat als consument met een gerust hart in je winkelwagentje leggen. Het geeft je een ‘goed’ gevoel. Want we staan bewuster in het leven en hebben daarbij behoefte aan duidelijke beeldmerken die in een oogopslag laten zien waar ze voor staan. Inmiddels vind je in de winkelschappen producten met allerlei verschillende ‘labels’. Maar let op, niet ieder label is een keurmerk! En waar staat welk keurmerk eigenlijk echt voor?  

Een van de eisen waar een goed keurmerk aan moet voldoen, is dat het duidelijk is waar het voor staat en niet mag misleiden. En juist daar wringt volgens mij de schoen… want wat de consument onder biologisch of ecologisch verstaat, hanteert dat keurmerk misschien wel hele andere richtlijnen. En hoe herken ik een duurzaam product of een duurzaam gevangen vis?

Wanneer is er sprake van een duurzaam product?

Bij keurmerken in de voedingsindustrie zijn er drie ‘P’s’ heel belangrijk: People, Planet en Profit. Het is daarom bij een keurmerk van belang goed te kijken wat het precies zegt en wat jij belangrijk vindt bij een ‘bewuste’ aankoop. Gaat het jou vooral om het behoud van de natuur en de kwaliteit van het milieu (planeet) of juist om de goede werkomstandigheden, veiligheid en arbeidsvoorwaarden (mensen) of dat een bedrijf kan voorbestaan en kan investeren in de toekomst (winst)? Want het is goed te weten dat een product pas duurzaam genoemd mag worden als er een balans is tussen alle drie de P’s.

Waarschijnlijk is het je al opgevallen, maar er bestaat geen generiek beeldmerk voor het keurmerk ‘duurzaam’. Elke sector of zelfs bedrijven, hebben hiervoor een eigen beeldmerk laten ontwerpen. Zo heeft de keten voor rund- of varkensvlees hun eigen duurzaamheidslogo. Maar ook HEMA heeft een keurmerk voor hun voedingsproducten: HEMA Better Life. Of Knorr met hun Knorr Sustainability Partnership-bedrijfslogo.

Hoe logisch is biologisch?

Een ander begrip dat voor veel consumenten voor verwarring zorgt, is: biologisch. Waar bijvoorbeeld veel consumenten denken dat wild gevangen vis juist biologisch is, is het tegenovergestelde waar. Iets mag het Europees biologisch keurmerk voeren als onder meer duidelijk is waar het precies vandaan komt. We kunnen traceren waar de vis is gevangen, maar we weten niet waar hij nog meer heeft gezwommen. Ook hebben we geen idee wat hij allemaal heeft gegeten… Conclusie: alleen gekweekte vis kan dit keurmerk voeren. Dit is voor veel mensen heel verwarrend. Naast het Europese biologische keurmerk mogen nationale of regionale logo’s worden gebruikt. Zo kan je dus het nationale EKO-keurmerk of Demeter naast het Europese keurmerk op een verpakking tegenkomen. Deze voldoen namelijk aan precies dezelfde eisen. 

Tot slot neem ik je graag nog even mee naar vis-gerelateerde keurmerken waar je als consument bij het visschap mee wordt geconfronteerd. De meest voorkomende zijn:

-          MSC (Marine Stewardship Council)
-          ASC (Aquaculture Stewardship Council)
-          SKAL: biologisch keurmerk voor vis, weekdieren, zeewier en algen
-          FOS (Friends of the Sea)
-          DUPAN (Duurzame Palingsector Nederland) en ESF (Eel Stewardship Fund)

MSC-certificering is voor wild gevangen vis uit visserijen uit de hele wereld. Het is inmiddels uitgegroeid tot een op wereldschaal geloofwaardig, herkend en erkend viskeurmerk.
Vis gevangen volgens de MSC-richtlijnen brengt duurzame exploitatie van het bestand niet in gevaar, het heeft een minimale belasting van het ecosysteem en het beheer is effectief.

Niet alleen voorverpakte en gebruiksklare vis kunnen worden voorzien van het MSC-logo, ook de visspeciaalzaak kan, wanneer hij kan aantonen dat de vis die hij verkoopt traceerbaar is naar een visserij die MSC-gecertificeerd is, hiervoor in aanmerking komen.

Vis met ASC-certificering is altijd kweekvis (aquacultuur), dus niet wild gevangen. Wanneer je een vis met dit keurmerk koopt, weet je dat het kweken van deze vis minder negatieve invloed op het milieu heeft in vergelijking met gekweekte vis zonder dit keurmerk. Daarnaast worden de regels nagestreefd voor het gebruik van antibioticagebruik en verantwoord visvoer. Ook wordt er toezicht gehouden op de sociale arbeidsomstandigheden.

SKAL is het biologisch keurmerk voor het kweken van vis, weekdieren (bijvoorbeeld mosselen en oesters), maar ook zeewier en algen. Vis die dit keurmerk voert, draagt bij aan de instandhouding van de biodiversiteit van natuurlijke waterecosystemen en van de gezondheid van watermilieu en land- en waterecosystemen.

Dit keurmerk kan je dus nooit gebruikt worden bij wild gevangen vis.

Friends of the Sea is een keurmerk voor wilde en gekweekte vis, schaal- en schelpdieren. Bij kweekvissen mogen kwetsbare gebieden niet verstoord raken, moet de uitstoot van broeikasgassen stapsgewijs verminderd worden en zijn er eisen voor verwerking van het afvalwater. Ook mag de kweekvis niet ontsnappen, om vermenging met wilde vis te voorkomen. Bij de wilde vangst zijn er eisen aan bijvangst, waaronder geen bedreigde soorten. Verder mag er geen sprake zijn van overbevissing, de zeebodem mag niet verstoord worden en ook hier moet stapsgewijs de uitstoot van broeikasgassen worden verminderd.

DUPAN en ESF zetten zich in om de palingcultuur voor Nederland te behouden met respect voor de natuur en met als doel een duurzaam herstel en instandhouding van de aalstand in de Nederlandse binnenwateren. Dit doen ze door het uitzetten van jonge paling (glas- en pootaal) in Nederland.

Tot slot: naast deze nationale keurmerken voor vis kan je als consument nog meer keurmerken in het visschap tegenkomen. Dit zijn dan buitenlandse of regionale keurmerken.